Krótka historia literatury galicyjskiej - Lucía Rodríguez Caeiro
Pojawienie się pod koniec XII wieku w Galicji pierwszych trubadurów zapoczątkowuje złoty wiekliryki galicyjsko - portugalskiej wraz z jej koronnym gatunkiem pieśnią (cantiga). Do najstarszych tekstów należy
Ora faz ost'o senhor de Navarra Johana Soares de Pavia, datowany na rok 1196. Przez blisko 200 następnych lat galicyjsko - portugalski będzie językiem kultury całego Półwyspu Iberyjskiego, obecnym zarówno na dworach portugalskich, jak i kastylijskich. Przykłady owego nurtu liryki zachowały się do naszych czasów właśnie dzięki kompilacjom dokonanym na tych dwóch dworach królewskich. Początek schyłku szkoły przypada na rok 1350, w którym ukazuje się testament Księcia de Barcelos, Don Pedra Portugalskiego, syna króla Don Denisa.
Jest wiele przesłanek, które dowodzą, że ustna tradycja ludowa istniała w Galicji już od niepamiętnych czasów. Jednak decydującym impulsem dla narodzin literatury pisanej jest pojawianie się liryki prowansalskiej za pośrednictwem Camino de Santiago. Należy tutaj rozróżnić dwa typy cantigas: te, które są adaptacją liryki prowansalskiej i rdzenne, odzwierciedlające dawną tradycję ustną.
Wyróżnia się dwa główne rodzaje liryki: świecką i religijną. W skład liryki świeckiej wchodzą trzy duże gatunki:
cantigas de amigo (gatunek rdzenny), cantigas de amor oraz cantigas de escarnio e maldicir (odziedziczone z tradycji prowansalskiej). Jeśli chodzi o lirykę religijną, na uwagę zasługuje postać króla Alfonsa X Mądrego, którego autorstwa były, lub pod którego pieczą powstały Cantigas de Santa María.
Pod koniec Średniowiecza, najznakomitszego okresu w literaturze galicyjskiej, siostrzany język portugalski umacnia się jako język samodzielnego Królestwa Portugalii, natomiast galicyjski podporządkowany zostaje językowi władzy - kastylijskiemu. Zdegradowany do języka mówionego, jest
galego w XVI, XVII i XVIII wieku prawie nieobecny w tekstach pisanych. Są to tak zwane Séculos Escuros (Wieki Ciemne) literatury galicyjskiej.
W wieku XVIII, wraz z ruchem zwanym
Ilustración, (oświecenie), pojawiają się głosy sprzeciwu wobec sytuacji języka galicyjskiego. Wśród niewielkiej grupy intelektualistów wyróżnia się osoba Ojca Frei Martina Sarmiento, wielkiego zwolennika normalizacji języka. Na okres Ilustración przypadają również pierwsze galicyjskie studia lingwistyczne.
Wiek XIX przynosi Rexurdimento- galicyjskie odrodzenie literackie. Związani z tym kierunkiem pisarze, nie są świadomi istnienia bogatej tradycji literackiej Średniowiecza. Widząc siebie w roli inicjatorów literackiego użycia
galego, próbują nobilitować ojczystą mowę ograniczoną do środowiska wiejskiego i domowego. Wśród pisarzy Rexurdimento na uwagę zasługują nazwiska wielkich poetów: Rosalía de Castro, Manuel Curros Enríquez i Eduardo Pondal. W dobie Rexurdimento, odrodzenie obejmie nie tylko literaturę, ale także kulturę, politykę i historię.
W wieku XX będziemy świadkami wielkiego postępu zarówno w uznaniu jak i normalizacji języka galicyjskiego, W 1916 roku w A Coruni zostaje ufundowane pierwsze Bractwo Mowy - Irmandade da Fala, ruch o charakterze patriotycznym, którego celem jest obrona oraz rozpowszechnianie języka galego.
Pismo A NosaTerra, będące w całości po galicyjsku, przyczynia się do popularyzacji idei ruchu. Członkami Irmandade de Fala są m.in bracia Vilar Ponte, Vicente Risco oraz Ramón Cabanillas.
W tym czasie ukazuje się również czasopismo Nós, którego autorami są Risco, Otero Pedrayo, Florentino López Cuevillas, do których wkrótce dołącza, jako dyrektor artystyczny, Afonso Daniel Rodríguez Castelao. Ci sami pisarze będąc założycielami tzw. Grupo Nós bronią Galicji jako odrębnego narodu, który w ciągu stuleci stworzył i zachował swoją własną kulturę.
W 1923 roku, w domu Rosalíi de Castro w Ortońo, zostaje powołana do życia trzecia ważna instytucja okresu przed hiszpańską wojną domową, Seminario de Estudos Galegos(Seminarium Studiów Galicyjskich) - centrum badań naukowych działające w Galicji i dla Galicji.
W celu ujednolicenia ruchu patriotycznego oraz nadania mu większej efektywności powołana zostaje do życia w roku 1931 pierwsza partia polityczna Partido Galeguista. Po tym, jak w powszechnym referendum 74% lektoratu opowiada się za przyznaniem Galicji autonomii, tekst statutu (Estatuto de Autonomía) dzięki staraniom Castelao, zostaje przedstawiony 15 lipca 1936 Prezydentowi Republiki Hiszpańskiej. Jednakże wybuch Wojny Domowej uniemożliwia jego przedyskutowanie i nastaje "longa noite de pedra" (długa, kamienna noc)...
Ruch Galeguismo, będzie odtąd istniał w podziemiu i na emigracji. Na wygnaniu kontynuuje się działania o charakterze politycznym i kulturalnym na rzecz Galicji i zachowania jej tożsamości. Stolicą duchową narodu galicyjskiego na uchodĽctwie będzie przez wiele lat Buenos Aires.
Cisza narzucona przez Wojnę Domową trwa jeszcze kilka lat po jej zakończeniu. Dopiero w latach 50. pozostali w kraju galeguistas podejmują odnowę literatury. Bardzo ważną rolę odgrywa wydawnictwo
Editorial Galaxia (powołane do życia w 1950 r.), które od początku swojego istnienia stawia sobie za cel odtworzenie tradycji pisanej w języku galicyjskim.
Do najznakomitszych pisarzy literatury powojennej należą Eduardo Blanco Amor, Álvaro Cunqueiro, Celso Emilo Ferreiro czy Ánxel Fole.
Podczas gdy publikują oni swe dojrzałe dzieła, począwszy od drugiej polowy lat 50-tych i w latach 60-tych pojawiają się na rynku literackim inni autorzy należący do dwóch głównych nurtów. Z jednej strony sytuują się "weterani" reprezentujący tak zwaną Promoción de Enlace, z drugiej młoda generacja autorów, z których wielu związanych jest z pokoleniem poetyckim Festas Minervais oraz z ruchem odnowy prozy tak zwaną Nova Narrativa Galega (Nowa proza galicyjska). Reprezentantami tej ostatniej są pisarze tej miary co Xosé Luís Méndez Ferrín czy Carlos Casares.
Nowa proza galicyjska charakteryzuje się wykorzystaniem innowacyjnych technik i nowych tematów przeszczepionych na galicyjski grunt z literatury światowej XX wieku. W latach 60. i 70. nie ustaje praca
galeguistas, równocześnie umacnia się opozycja w stosunku do Reżimu Frankistowskiego. Jednakże dopiero po śmierci Franco w 1975 roku i przywróceniu demokracji rozpocznie się proces normalizacji języka. W roku 1981 zostaje zatwierdzony Statut Autonomii (Estatuto de Autonomía) a w 1983 Ustawa o Normalizacji Języka (Lei de Normalización Lingüística). Począwszy od lat 80. rośnie liczba publikacji w języku galicyjskim.
Dzisiaj literatura galicyjska przeżywa ponownie okres świetności. Bogata produkcja literacka ma szeroki oddźwięk społeczny i międzynarodowy, jest tłumaczona na języki obce. Należy tutaj wymienić tak ważnych pisarzy jak
Manuel Rivas czy Suso de Toro.
I Przegląd Teatrów Galicji oraz I Festiwal Teatru Galicyjskiego Abrente, które zorganizowano w 1973 r. w Ribadavii stały się kolebką współczesnego teatru i dramatu galicyjskiego, dając impuls do regularnych spotkań w tym miejscu wszystkich galicyjskich grup i autorów. Obecnie dramaturgia jest jedną z głównych osi rozwoju galicyjskiej panoramy kulturalnej.
http://bvg.udc.es